Od wielu lat ochrona morskiego środowiska naturalnego, obok spraw bezpieczeństwa morskiego, stanowi najważniejszą kwestię w hierarchii działalności Międzynarodowej Organizacji Morskiej, a jej działania proekologiczne stają się coraz bardziej widoczne. IMO realizuje tym samym politykę Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz zrównoważonego rozwoju, polegającą m.in. na wprowadzeniu koniecznej równowagi pomiędzy rozwojem technicznym statków i zachowaniem bezpieczeństwa statków i załóg a ochroną środowiska morskiego przed zanieczyszczeniami ze statków.
Zgodnie z ideą prezentowaną przez IMO współcześnie statek staje się obiektem w pełni ekologicznym, zaczynając od fazy jego projektowania i budowy, poprzez okres jego eksploatacji zgodnej z wymogami ochrony środowiska, aż po bezpieczny i ekologiczny recykling po zakończeniu okresu eksploatacji.
Działania IMO w zakresie ochrony środowiska morskiego mają swoją podstawę w ogłoszonych konwencjach międzynarodowych i skupiają się obecnie, przede wszystkim w ramach Konwencji MARPOL 73/78, na kwestiach zapobiegania zanieczyszczania morza przez statki – olejami i substancjami szkodliwymi oraz ściekami sanitarnymi i odpadami, a także zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza i redukcji emisji gazów cieplarnianych przez statki. Inne konwencje dotyczą właściwego postępowania z okrętowymi wodami balastowymi i osadami – w ramach Konwencji BWM, Londyn 2004, bezpiecznego i przyjaznego środowisku recyklingu statków – w ramach Konwencji z Hong Kongu, 2009 (która wejdzie na świecie w życie 26.06.2025 r.), a także kontroli nad systemami przeciwporostowymi stosowanymi na statkach– w ramach konwencji AFS, 2001.
Rosnący wpływ międzynarodowych przepisów ochrony środowiska morskiego IMO na działalność towarzystw klasyfikacyjnych znajduje również odzwierciedlenie w działalności Polskiego Rejestru Statków S.A.
PRS sprawuje w ramach wymagań, m.in. konwencji MARPOL, nadzór konwencyjny nad jednostkami pływającymi w zakresie technicznym, który prowadzi z upoważnienia i w imieniu administracji państw bander. Aktualnie PRS S.A. posiada upoważnienie 42. administracji obejmujące m.in. konwencję MARPOL i działa w ich imieniu jako uznana organizacja (ang. Recognized Organization). Jednostki pływające, podlegające wymaganiom określonym w Konwencji MARPOL, są nadzorowane na zgodność z wymaganiami i na zasadach określonych w konwencji, natomiast jednostki, które tym wymaganiom nie podlegają, są nadzorowane na zgodność z wymaganiami i na zasadach określonych przez administrację państwa bandery. Nadzorowi podlega zarówno jednostka pływająca, jak i jej urządzenia, instalacje i wyposażenie objęte wymaganiami konwencji/administracji państwa bandery, a nadzór prowadzony jest zarówno na etapie budowy statku, jak i podczas jego eksploatacji.
Elementem koniecznym dla działania PRS w zakresie konwencji MARPOL są stosowne publikacje, instrukcje i wytyczne, których opracowanie koordynowane jest przez Inspektorat Rozwoju Przepisów, działający w ramach Pionu Naukowo-Badawczego.
Z kolei spełnienie wymagań Konwencji MARPOL przez statki egzekwowane jest przez Pion Okrętowy. Działający w ramach jego Służby Technicznej Inspektorat Maszynowo-Wyposażeniowy sprawuje nadzór techniczno-dokumentacyjny nad jednostkami, a placówki terenowe PRS przeprowadzają wstępne i okresowe przeglądy konwencyjne oraz wydają niezbędne świadectwa konwencyjne. Nad działaniami placówek terenowych czuwa Inspektorat Nadzoru Statków Morskich.
Inspektorat Maszynowo-Wyposażeniowy zatwierdza całe spektrum dokumentacji statkowej w zakresie konwencji MARPOL, zarówno dla statków nowych, jak i statków w eksploatacji. Dokumentacja konwencyjna zawiera dane umożliwiające stwierdzenie zgodności projektu statku z wymaganiami Konwencji oraz administracji państwa bandery.
Ponadto, realizując swoje działania w zakresie ochrony środowiska morskiego, PRS certyfikuje m.in. laboratoria badań jakości oczyszczonych wód zaolejonych i ścieków sanitarnych z urządzeń okrętowych, badań paliw i olejów oraz badań wód balastowych na statkach. Ważną rolę PRS spełnia również w dziedzinie redukcji emisji gazów cieplarnianych ze statków, zatwierdzając Plany zarządzania efektywnością energetyczną statków SEEMP, oceniając intensywność emisji CO2 oraz weryfikując gromadzone dla potrzeb IMO dane o zużyciu paliw na statkach.
W zakresie zapobiegania przed zanieczyszczeniami morza przez statki PRS ściśle współpracuje z polską administracją morską, w tym z Inspektoratami Ochrony Środowiska w Urzędach Morskich w Gdyni i Szczecinie oraz ich komórkami Port State Control (PSC).
PRS pełni funkcję doradczą dla Ministerstwa Infrastruktury współtworząc i opiniując polskie akty prawne (ustawy i rozporządzenia) oraz opiniując inne zagadnienia związane z ochroną środowiska morskiego dla MI, związane z jego pracami w organach Unii Europejskiej, HELCOM i innych.
Pracownicy PRS są delegowani przez Ministerstwo Infrastruktury do udziału w warsztatach Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego – EMSA oraz biorą udział, w charakterze ekspertów, w delegacjach polskich na kolejne sesje Komitetu Ochrony Środowiska IMO MEPC.
PRS tłumaczy również i wydaje teksty konwencji IMO, w tym Konwencji MARPOL 73/78.
Polski Rejestr Statków przewodniczy obradom polskiej sekcji Komitetu Ochrony Środowiska Międzynarodowej Organizacji Morskiej IMO – MEPC, działającej w ramach Ośrodka ds. IMO. Umożliwia tym samym i organizuje forum wymiany poglądów na temat wymagań ochrony środowiska morskiego, zawartych w konwencji MARPOL, i ich wdrożenia dla Ministerstwa Infrastruktury, administracji morskiej RP, armatorów i przedsiębiorstw z branży morskiej i producentów urządzeń okrętowych. Przewodniczącym sekcji krajowej MEPC od 16 lat jest dr. inż. Krzysztof Kołwzan, pełniący aktualnie funkcję Kierownika Ośrodka ds. IMO. Sekcja ta współpracuje przy opracowywaniu instrukcji dla delegacji polskiej na obrady Komitetu IMO MEPC, opracowuje raporty posesyjne z obrad tego Komitetu oraz współtworzy wynikające z raportów zadania dla strony polskiej, jako Państwa Strony Konwencji MARPOL.